UE proponuje zdecydowaną wielostronną reakcję handlową na kryzys spowodowany pandemią COVID-19

Przewodnicząca Ursula von der Leyen powiedziała: Od początku pandemii UE w sposób czynny okazywała solidarność ze światem. Unia Europejska zezwoliła na wywóz około połowy całkowitej liczby szczepionek wyprodukowanych w Europie. Naszym pierwszym, bezpośrednim celem jest zapewnienie równego dostępne do szczepionek dla krajów o niskich i średnich dochodach oraz szybkie rozprowadzanie ich na jak najszerszą skalę. W dalszym ciągu pomagamy też zwiększać produkcję. UE proponuje konkretne krótko- i średnioterminowe rozwiązania, które zapewnią powszechny dostęp po przystępnych cenach. Oczekuję na spotkanie z przywódcami G-7 w przyszłym tygodniu, aby omówić sposób osiągnięcia tego celu. Ważne jest spojrzeć poza horyzont obecnego kryzysu, by zapewnić globalną gotowość na przyszłe pandemie. Można tego dokonać przez dywersyfikację produkcji, tak aby nie była skupiona jedynie w kilku krajach, oraz przez wzmocnienie odporności infrastruktury opieki zdrowotnej w krajach najsłabiej rozwiniętych.

Wiceprzewodniczący wykonawczy i komisarz do spraw handlu Valdis Dombrovskis powiedział: Pandemia nadal trwa i nie możemy pozwolić sobie na poluzowanie środków bezpieczeństwa. Musimy pilnie skoncentrować się na wnioskach, które pozwolą przyspieszyć sprawiedliwą dystrybucję na całym świecie szczepionek przeciwko COVID-19. W tym względzie silna wielostronna reakcja handlowa mogłaby znacznie wesprzeć walkę z COVID-19. Obecnie głównym problemem jest de facto brak wystarczających mocy produkcyjnych, aby szybko wyprodukować potrzebne ilości. Musimy postawić sobie za cel wykorzystanie wszelkich dostępnych na całym świecie odpowiednich zdolności produkcyjnych do produkcji szczepionek przeciwko COVID-19.

Więcej o przedłożonym wniosku

UE wzywa rządy państw, aby:

zagwarantowały swobodny przepływ szczepionek przeciwko COVID-19, leków i ich składników;
zachęcały producentów do zwiększania produkcji, zapewniając równocześnie, aby najbardziej potrzebujące kraje otrzymywały szczepionki po przystępnej cenie oraz
ułatwiały korzystanie z licencji przymusowych w ramach istniejącego Porozumienia WTO w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (porozumienie TRIPS). Porozumienie TRIPS, które zapewnia już takie elastyczne zasady korzystania, jest instrumentem prawnym, który w razie potrzeby można szybko wykorzystać w czasie pandemii.
Pierwszy z podanych elementów ma na celu zmniejszenie stosowania ograniczeń wywozowych i utrzymanie otwartych łańcuchów dostaw. Kraje produkujące szczepionki powinny być gotowe do eksportowania sporej części swojej produkcji. Łańcuchy dostaw są ze sobą ściśle powiązane i nie należy ich zakłócać. Ponadto UE uważa, że w żadnym wypadku nie należy ograniczać dostaw za pośrednictwem programu COVAX, żadne środki nie powinny też ograniczać handlu środkami produkcji niezbędnymi do produkcji szczepionek i leków przeciw COVID-19. 

Drugi z elementów to wezwanie rządów do zdecydowanych działań w celu zachęcenia producentów i podmiotów opracowujących szczepionki do zwiększenia produkcji i zapewnienia przystępnych cenowo dostaw szczepionek do krajów o niskim i średnim dochodzie. Działania takie mogłyby obejmować umowy licencyjne, dzielenie się wiedzą ekspercką, różnicowanie cen, w tym sprzedaż niedochodową krajom o niskich dochodach, produkcję na zlecenie i nowe inwestycje w zakłady wytwórcze w krajach rozwijających się. UE spodziewa się, że wszyscy producenci i podmioty opracowujące szczepionki złożą konkretne zobowiązania, które umożliwią zwiększenie dostaw do podatnych na zagrożenia krajów rozwijających się. W tym względzie UE z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie takich przedsiębiorstw jak BioNTech-Pfizer, Johnson & Johnson i Moderna, które zobowiązały się już do przekazania w tym roku 1,3 mld dawek krajom o niskich dochodach bez zysku, a krajom o średnim dochodzie – po niższych kosztach.

Trzeci element, dotyczący własności intelektualnej, określa, że dobrowolne licencje są najskuteczniejszym sposobem na rozwój produkcji i dzielenie się wiedzą ekspercką. W przypadku, gdy dobrowolna współpracy nie powiedzie się, rząd może udzielić licencji przymusowych. W kontekście pandemii takie ukierunkowane licencje, które pozwalają chętnemu producentowi na wykonanie szczepionki bez zgody posiadacza patentu, są dopuszczalne z punktu widzenia prawa. UE uważa, że wszyscy członkowie WTO powinni być gotowi na to, by:

uznać, że pandemia COVID-19 jest wyjątkowym przypadkiem stanu nadzwyczajnego i w razie potrzeby można zgodnie z prawem odstąpić od wymogu negocjacji z posiadaczem praw;
wspierać producentów, którzy są gotowi do produkcji szczepionek lub leków po przystępnych cenach w ramach licencji przymusowej; w takim wypadku poziom wynagrodzenia wypłacanego właścicielowi patentu przez producenta odzwierciedla takie przystępne ceny;
uzgodnić, aby licencja przymusowa mogła obejmować eksport do krajów, które nie posiadają zdolności produkcyjnych, w tym za pośrednictwem programu COVAX.
UE przedstawia również organowi WTO odpowiedzialnemu za wdrażanie Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (Rada TRIPS) specjalny komunikat dotyczący własności intelektualnej. W tym przypadku UE zapewnia więcej szczegółów i jasności w odniesieniu do każdego z trzech punktów dotyczących własności intelektualnej i odnosi je do szczegółowych postanowień porozumienia TRIPS. Wielu członków WTO opowiada się za szerokim zwolnieniem. Jednak Komisja Europejska, chociaż jest gotowa omawiać wszelkie warianty, które pomogą jak najszybciej zakończyć pandemię, nie jest przekonana, że takie rozwiązanie stanowiłoby najlepszy natychmiastową reakcję na osiągnięcie celu, jakim jest możliwie najszersza i terminowa dystrybucja szczepionek przeciwko COVID-19, których świat pilnie potrzebuje. Dzisiejsze wnioski mają pomóc w szybkim i skutecznym osiągnięciu tego celu*.

Więcej: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_21_2801